ISO waarde in fotografie, wat je moet weten!

Op jouw digitale spiegelreflexcamera kun je nauwkeurig ISO waarde instellen, zelfs met geavanceerde smartphone apps kun je de ISO instellingen aanpassen. Toch is het ISO systeem een methode die ooit bedacht werd om de snelheid van kleuren negatief film te bepalen. In een digitale camera of smartphone zit toch echt geen filmrolletje, wat is dan het nut van deze instelling? Laten we de belangrijkste informatie over ISO eens nader bekijken en zo bepalen waarom ISO nog steeds belangrijk is (of niet?) voor fotografie.

Wat betekent ISO?

De afkorting ISO staat voor International Organization of Standardization, de Internationale Organisatie van Standaardisatie dus. ISO komt voort uit de combinatie van ASA en DIN in 1974. De eerste publicatie van ISO 6:1993 werd in 1974 geïntroduceerd, in 1979 volgde de ISO 5800:2001 standaard die in 1987 werd aangepast, dan hebben we ook nog de ISO 2240:2003 versie uit 1982 met revisies in 1994 en in 2003 met de norm voor zwart-wit negatieven en kleur negatieven. De ISO standaard die we nu gebruiken in digitale camera’s dateert uit 1998, met diverse aanpassingen in 2006. Duidelijk toch?

Film snelheid

Bij film snelheid wordt de gevoeligheid van de film voor licht gemeten op basis van sensitometrie waarbij ISO de huidige standaard meting is. Wanneer je film gebruikt met een lage gevoeligheid moet deze film langer aan het licht worden blootgesteld om een gelijkwaardig beeld te vormen in vergelijking met meer gevoelige film. Hoe hoger de ISO instelling van de film, hoe meer ruis het beeld zal vertonen onder gelijkwaardige omstandigheden. Een ISO waarde van 100 is bij de meeste camera’s de ondergrens.

Bij fotografie spelen vier factoren een rol:

• Belichting
• Film snelheid (ISO)
• Aperture (f-stop / opening)
• Sluitertijd

Door deze instellingen per factor aan te passen zal het beeld ook anders worden. Een voorbeeld is de “zonnige 16 regel” met een f/16, 1/100 seconde bij een ISO waarde van 100 bij een heldere zon. Probeer het zelf maar eens!


ISO waarde bij digitale camera’s

Bij digitale camera’s is er geen sprake van fysieke film, het draait hier om de beeldsensor of sensoren in de camera. In theorie zal een beeldsensor met een groter oppervlak meer licht opvangen waarmee je minder licht nodig hebt om een helder beeld op te nemen. De ISO waarde in digitale camera’s is feitelijk een Exposure Index (EI) die gebaseerd wordt op de helderheid van een vergelijkbare analoge afbeelding. Hoewel er vaak met een nostalgische blik naar analoge film wordt gekeken is de lichtgevoeligheid van digitale camera’s veel beter dan voorheen.

De ISO 12232:2006 standaard richt zich specifiek op digitale fotografie en biedt de fabrikant keuze uit vijf verschillende manieren om de EI te bepalen. Met de relatief nieuwe REI (Recommended Exposure Index) mag de fabrikant zelf de EI keuze maken, het is dus meer een mening van het merk dan feitelijke informatie. Met de SOS ofwel Standard Output Sensitivity techniek wordt een kalibratie omschreven waarbij het sRGB beeld 18% grijs moet zijn, plus of min ⅓ stop wanneer de exposure gekalibreerd is op ISO 2721 zonder exposure compensatie. Dit geldt overigens alleen voor JPEG beelden en niet voor het RAW formaat.


Ingewikkelde berekeningen

Omdat er vier factoren zijn die van invloed zijn op elke foto, en omdat bij het bepalen van de ISO waarde de fabrikant ook zijn eigen interpretatie kan geven, kun je niet blind varen op een ISO instelling. Er zijn diverse tabellen verkrijgbaar waarmee je een houvast hebt, vertrouw ook op je eigen inzicht en creativiteit. Hoewel jouw ogen je kunnen bedriegen, en zeker niet objectief zijn geldt dat voor elk visueel medium. Speel met alle instellingen op jouw camera, bekijk de verschillen die een andere ISO waarde op jouw camera tot gevolg heeft en kies de instellingen die jij het mooiste vindt.