Tips voor krachtige zwartwit fotografie

“Voor een goede foto moet je weten waar je moet staan” – (Ansel Adams)

Iedereen kent vast de bekende Amerikaanse fotograaf Ansel Adams (20 februari 1902 – 22 april 1984) hij wilde aanvankelijk musicus worden en is vooral bekend van zijn indrukwekkende zwartwit fotografie, met name landschapsfoto’s in zwart-wit, geïnspireerd door een trip naar Yosemite National Park in 1916.

Ansel Adams wordt gezien als een van de invloedrijkste fotografen van de twintigste eeuw, het boek “Ansel Adams” 400 Photographs is dan ook een aanrader, het boek staat vol met prachtige inspirerende zwart/wit beelden.

In zijn zwart-wit foto’s zorgde hij ervoor dat de foto’s aan alle gradaties van wit naar zwart voldeden (het “zonesysteem”) en besteedde zowel tijdens de opname als in de donkere kamer daar erg veel aandacht aan.

Ansal Adams zone systeem voor zwartwit fotografie

Het zonesysteem werd rond de jaren ‘40 bedacht door hem bedacht en is een middel om de relatie tussen verschillende toonsoorten vast te leggen in zwartwit fotografie. Ansel Adams verdeelde de verschillende grijs gradaties van een zwart wit afdruk in 10 zones (overeenkomend met de stops van een belichtingsmeter): beginnend bij helemaal zwart (zone I) tot helemaal wit (zone X). Bij het maken van de opname kan het zonesysteem je helpen om er rekening mee te houden hoe een uiteindelijke (zwart wit) afdruk eruit gaat zien.

In dit zone system omschrijft Adam de 11 zones:

1. Puur zwart
2. Dichtbij zwart, iets meer toon maar zonder structuur
3. Bijna zwart. Geen structuur. (4 stops minder dan volgens de belichtingsmeter van de camera)
4. Het begin van structuur in de schaduwen (3 stops minder)
5. Donkerste zone met duidelijke structuur. Donkere onderwerpen (2 stops minder)
6. Gemiddeld gebladerte, donkere steen, schaduw in landschap (1 stop minder)
7. Gemiddeld (18% grijskaart) grijs: donkere huid, verweerd hout (belichting volgens de camera)
8. Grijstint van de huid van een blank persoon (1 stop meer dan volgens lichtmeter)
9. Lichtgrijs: hele lichte huidtinten. (2 stops meer dan volgens camera)
10. Wit met structuur: sneeuw in de schaduw (3 stops meer)
11. Wit zonder structuur, de kleur van het fotopapier: sneeuw in de zon (4 stops meer)

Deze zones werden gemaakt voor analoge zwartwit fotografie, voor het maken van een goede zwartwit foto zijn ze echter nog steeds relevant. Als je zijn foto’s bekijkt lijkt het alsof hij het licht achtervolgde en hij het naar de hand zette, het licht speelt een heel grote rol en dat spreekt dan ook duidelijk uit zijn foto’s. Bijzonder gedetailleerde en indrukwekkende opnames van bossen, valleien, rots-landschappen, meren en zeezichten, waarin hij een ode bracht aan de ongerepte Amerikaanse wildernis.

Voor het maken van een goede zwart-wit foto is vooral het denken in zwart-wit erg belangrijk, tijdens het fotograferen moet je eigenlijk al bedenken hoe de foto er in zwart-wit uit zou (kunnen) zien.

Bedenk wel dat een zwart-wit foto iets anders is dan een plaatje waaruit de kleuren zijn weggehaald. Elke situatie is anders, om een sprankelende zwart-wit foto te krijgen is het van belang de techniek als de nabewerking goed te beheersen, daarbij is niet elke foto is geschikt om van kleur naar zwart-wit om te zetten.

Fotograferen is schrijven met licht, dit is eigenlijk altijd van belang maar bij zwart-wit speelt dit een extra grote rol. Let bij het fotograferen op zonnige locaties op de aanwezige contrasten, schaduwen, lichtinval en eventueel tegenlicht, maar je kunt ook juist kiezen voor contrastarm licht wat voor verrassende beelden kan zorgen.

Tips voor zwartwit fotografie

• Denk in zwart-wit
• Fotografeer in RAW
• Lage ISO-waarde (vermijd ruis)
• Zorg dat de belichting in orde is, controleer het histogram
• Belicht over als wit ook echt wit moet worden
• Zoek naar abstractie, als lijnen en patronen.
• Gebruik lange sluitertijden.
• Ga de ‘doordrukken en tegenhouden’ gereedschappen niet uit de weg. Deze komen uit de donkere kamer en zijn nog steeds actueel
• Probeer eens HDR in zwartwit
• Benadruk de stemming. Zwartwit is hier uitstekend geschikt voor, het kan emotie versterken..
• Maak de foto in kleur, je kunt dan alle kanten later op met bewerken (Een zwart-wit-foto bestaat alleen uit verschillen in donker en licht, terwijl een kleurenfoto ook nog de informatie over de kleur van het licht bevat. Deze informatie gaat verloren als je direct in zwart-wit maakt
• Sta eens vroeg op, benut het mooie licht dat de laagstaande zon veroorzaakt
• Experimenteer met over- en onderbelichten van je onderwerp

Compositie in zwartwit fotografie

Compositie is zeker bij zwartwit fotografie erg belangrijk, het is mede een essentieel element om de foto aantrekkelijk te maken.

Denk aan een symmetrische compositie, ook diagonale lijnen werken goed in composities, de regel van derden kan je ook altijd toepassen. Bekijk bij elke foto opnieuw wat het beeld versterkt, bijvoorbeeld de combinatie van tegenlicht, zwart-wit en een beetje onderbelichten geeft een mooi resultaat.

Let bij landschappen ook op de lucht, dreigende wolkenpartijen kunnen een waardevolle toevoeging aan het beeld zijn.

Beweging in een foto of fraaie invoerende lijnen als paden, wegen, paaltjes, watertjes etc. doen het vaak goed in een foto.

Kijk eens met één oog als je het landschap bekijkt, je ervaart alles dan zoals een foto er ook uitziet, namelijk 2D.

Zoek dus naar patronen, lijnen, reliëf, reflecties, texturen, scheuren, schaduwen, contrasten en mooi belichte details, allemaal dankbare onderwerpen om te gebruiken in de zwartwit fotografie.

Het gebruik van filters zal in een ander artikel ter sprake komen maar experimenteer gerust!

Onderstaand een aantal voorbeelden uit het eigen archief (© Edith Spil-Abbink)

De gebruikte afbeeldingen zijn allemaal ©edithspilabbink.nl en mogen niet zonder toestemming gebruikt worden.