Wat is Depth of Field en wat kun je ermee?

Een fotograaf wil mooie opnames maken die een verhaal vertellen. Dat kun je doen door voorwerpen op de meest interessante wijze voor de camera te plaatsen. Daarbij is niet alleen de compositie van belang, maar ook de belichting, en het beeld moet uiteraard ook scherp zijn. Maar niet alles hoeft scherp te zijn, integendeel. Door  Depth of Field (DoF) in jouw foto’s op de juiste wijze toe te passen maak je foto’s die meer impact hebben. Hoe maak je composities op basis van DOF en waarom zou je dit gebruiken?

Wat is Depth of Field?

Depth of Field ofwel Scherpte Diepte is een term die gebruikt wordt voor het deel van de ruimte voor de cameralens die volledig in focus wordt geregistreerd. De brandpuntsafstand, sluitertijd en ISO waarde spelen allemaal een rol bij het bepalen van de DOF. Bij opnames waarbij je het gehele beeld scherp wilt fotograferen zul je een andere belichting en afstand nodig hebben dan bij een opname waarbij de achtergrond, of juist de voorgrond onscherp is.

Waarom gebruik je Scherpte Diepte?

Wanneer je een persoon wilt fotograferen in een bos wil je die persoon heel duidelijk vastleggen. Als de bomen en struiken die op een behoorlijke afstand staan net zo scherp zijn zal het hoofdonderwerp niet voldoende naar voren komen. Dat komt omdat de foto tweedimensionaal is, je mist die tastbare diepte. Door de achtergrond wazig te maken creëer je een gevoel van diepte, en het onderwerp wordt duidelijk zichtbaar. Het geeft een dramatisch effect dat we als kijker vaak erg mooi vinden. Mensen kunnen ook niet alles scherp zien, je brengt met je hersenen focus op de voorgrond of achtergrond. Door dit effect ook toe te passen op platte foto’s kun je de compositie en de “spanning” in het beeld verbeteren.

Eenvoudig een DOF effect met een zoomlens

Wanneer je een camera hebt met een lange zoomlens kun dit effect heel eenvoudig bereiken. We gaan in dit artikel niet te diep in op F-stops, millimeter lenzen en andere zaken, voor nu zijn deze twee voorbeelden voldoende:

● Een 35mm lens met een f/11 instelling zal het gebied op een afstand van 1 tot 2 meter van de lens scherp in beeld brengen, de rest wordt onscherp.
● Wanneer dezelfde lens wordt ingesteld op f/22 zal vrijwel het gehele beeld vanaf 70 cm compleet scherp in beeld komen.

Heel eenvoudig gesteld; hoe verder je inzoomt met de lens (dus niet met digitale zoom), hoe kleiner het scherpe gebied wordt. Ga dus verder van het hoofdonderwerp af staan om het effect te versterken, en ga juist wat dichterbij staan met minder zoom om het effect te verminderen.

Scherpte Diepte met een mobiele camera

Smartphone camera’s worden elk jaar beter, het aantal Megapixels blijft alsmaar toenemen en de lichtgevoeligheid wordt ook steeds hoger. Helaas kun je niet optisch zoomen waarmee je niet die felbegeerde Depth of Field kunt beïnvloeden. Bij de laatste generatie iPhone hebben ze hiervoor een extra lens op de smartphone geplaatst met een andere brandpuntsafstand. De software combineert vervolgens deze twee beelden om hetzelfde effect te bewerkstelligen. Het werkt redelijk maar je mist die finesse van een echte zoomlens.

Er is een eenvoudige truc die met vrijwel elke smartphone werkt; macro modus. Ga heel dicht bij een (klein) onderwerp staan zoals een bloem of insect (let op met rozenstruiken en wespennesten!). Plaats de lens op de afstand waarmee je nog net kunt scherpstellen (tik op het beeldscherm op het onderwerp). De achtergrond zal onscherp worden. Zo kun je met een eenvoudige smartphone foto’s maken zonder dat “goedkope” uiterlijk.

Lytro camera

Enkele jaren geleden kwam de Lytro camera op de markt, de eerste “Lightfield” camera. Het was een heel vreemd apparaat, het leek meer op een doosje voor vierkante pepermuntjes dan op een fotocamera. Deze camera nam “lichtstralen” op ofwel “Megarays”. Er is geen sprake meer van DOF, alles in beeld is even scherp. Met speciale software kan de persoon die de foto’s bekijkt zelf de focus bijstellen. Daarmee vindt het focus proces dus achteraf plaats, niet tijdens het maken van een foto wat meer mogelijkheden biedt. Helaas is er heel veel data nodig om deze beelden vast te leggen, de tweede generatie Lytro camera kon 40 Megarays vastleggen, dat zijn 40 miljoen lichtstralen. Dit aantal is niet zomaar te vertalen naar Megapixels, de software kan achteraf 12 verschillende plaatsen van focus bepalen. Deze camera is niet meer verkrijgbaar, nu werkt Lytro aan een Virtual Reality videocamera die beelden op kan nemen waar je in rond kunt lopen.

Experimenteer met wat je hebt

Je kunt een set dure zoomlenzen kopen, het is beter om eerst de DOF van je huidige apparatuur goed te testen. Eventueel kun je enkele lenzen huren voor jouw camera alvorens een nieuwe lens aan te schaffen. Schrik niet als de lens duurder is dan de camera body. Kies de lens op basis van jouw toepassing, bij gecontroleerde omstandigheden zoals een fotostudio zul je een andere afweging maken dan bij een natuuropname of bruiloftsfeest.