Stereoscopie, hoe werkt het?

Met een foto kun je een fragment in tijd vastleggen voor de eeuwigheid met alle details en nuance van de werkelijke situatie. In de loop der jaren is de kwaliteit van film en later digitale camera’s veel beter geworden, het gebruik van kleur is een belangrijke factor in het realisme van een foto. Een ondergeschoven kindje binnen de fotografie is de derde dimensie. Mensen hebben twee ogen zodat we beelden waarnemen met diepte, de meeste foto’s hebben dit niet. Met stereoscopische beelden kun je wel diepte zien. Hoe werkt stereoscopie en waarom is het niet meer populair bij fotografen?

Oude technologie

De natuurkundige Wheatstone uit Groot Brittannië was de eerste die ruimtelijk zicht voor het eerst duidelijk beschreef in 1838. Met zijn “stereoscoop” werden twee platte beelden gebruikt om de illusie te wekken van diepte. In de rest van de negentiende eeuw werden stereoscopische beelden populair (dit waren vaak illustraties, geen foto’s), in het begin van de twintigste eeuw raakte deze technologie in de vergetelheid. De bekende View-Master werd later uitgebracht in 1938 en is het enige product dat tot op heden nog enige vorm van populariteit wist te behouden. Een nadeel van stereoscopie was het opnemen van deze beelden. Er kwamen steeds meer camera’s voor de eindconsument maar zonder 3D opname mogelijkheid.

Nieuwe toepassingen

Waarschijnlijk is het falen van stereoscopie ook te wijten aan producten die niet voldeden aan de verwachtingen. Denk aan de rood-groen brilletjes en andere trucs met prisma’s of brillen met gepolariseerde lenzen. Het is allemaal net niet goed genoeg om het publiek te overtuigen, en zelf 3D foto’s en video opnemen blijft een niche markt. Met de opkomst van Virtual Reality brillen komt de aandacht voor stereoscopie wel enigszins terug omdat je met computerbeelden en VR headsets eenvoudig beelden met diepte kunt weergeven.

Opvallend: In Europa worden doorgaans rood-groen brilletjes gebruikt terwijl ze in Amerika rood-blauw gebruiken voor “anaglyph” 3D beelden.

Hoe maak je stereoscopische foto’s?

De afstand tussen de pupillen is ongeveer 65mm, als je op die afstand twee foto’s maakt, en elk oog een iets verschoven beeld laat zien ervaar je diepte. Aan de hand van de afstand die het voornaamste onderwerp heeft van de camera wordt van deze afstand afgeweken om het gewenste effect te bereiken. Wanneer het statische onderwerpen betreft, bijvoorbeeld in de studio, kun je met dezelfde camera twee losse foto’s maken op basis van die verschuiving. Je kunt voor actiefoto’s ook gebruik maken van een 3D camera met twee lenzen, er zijn ook camera’s die het beeld splitsen met een speciale voorzetlens. De beelden kunnen met fotobewerkingsprogramma’s bij elkaar gevoegd worden, naast Photoshop zijn er ook programma’s die specifiek gemaakt zijn voor stereoscopische beelden.

Toekomst van stereoscopie

Hoewel 3D beelden meer in trek raken bij speelfilms en computerspellen blijft het enthousiasme bij de fotografen beperkt. Naast de restricties bij opname is er vaak veel nabewerking vereist en er is geen uniforme standaard om de foto’s te bekijken. Daarmee blijft het waarschijnlijk een klein hoekje in de wereld van fotografie tot we allemaal met Smart brillen rondlopen en camera’s met dubbele lens.